Taborowe życie Romów

 

Romowie (Cyganie) to grupa etniczna indyjskiego pochodzenia, która po 500 roku n.e. opuściła swą ojczyznę, aby wędrując przez Persję i Armenię, dotrzeć do Bizancjum w X wieku, a następnie przez Grecję przybyć do Europy na przełomie XIV/XV wieku.

 

Pierwsze świadectwa obecności ludności romskiej w Polsce datowane są na początek XV wieku. Od tego czasu, przez stulecia prowadzili oni koczowniczy tryb życia, wędrując taborami składającymi się nawet z kilkuset osób. Niewielka część Romów w XVII wieku porzuciła nomadyczny tryb życia i osiadła na Pogórzu Karpackim. 

 

Kultura romska oparta jest na tradycyjnym języku (indoaryjski) oraz zbiorze zasad („romanipen”) kierującym życiem społecznym, które determinują silne związki międzygrupowe, pokrewieństwo, autorytet oraz zasady postępowania („mageripen”) wobec „swoich” i obcych („gadziów”). Mężczyźni romscy tradycyjnie trudnili się zawodami związanymi z metalurgią: kowalstwem, kotlarstwem, ludwisarstwem, złotnictwem oraz hodowlą, sprzedażą i lecznictwem koni. Kobiety zajmowały się przede wszystkim wróżbiarstwem i sprzedażą runa leśnego. Romowie zdobywali środki do życia także dzięki muzyce, tańcu i śpiewie charakterystycznym dla ich kultury.

 

Trudne, ale jednocześnie barwne i wolne życie zmieniło się w XX wieku. W czasie drugiej wojny światowej Niemcy prowadzili planową masową eksterminację Romów, podczas której życie straciło od 20 do 50 procent populacji zamieszkałej w Polsce. Po wojnie, w latach 50., zapoczątkowano tzw. akcję produktywizacji, polegającą na ustalaniu danych personalnych i miejsca zamieszkania Romów oraz nakłanianiu ich do porzucenia koczowniczego trybu życia. Dawała ona nikłe efekty, dlatego 23 marca 1964 roku rozpoczęto przymusową akcję osiedleńczą. W tym momencie zakończyła się wielka wędrówka, a rozpoczął się okres wielkiego postoju, jednakże jeszcze w 1983 roku zarejestrowano ostatnie 34 grupy nadal się przemieszczające, co prawda już nie konnymi taborami, a samochodami. 

 

„Taborowe życie Romów” to wystawa fotografii dokumentujących ostatni okres koczowniczej tradycji Romów – lata 50. i 60. XX wieku. Zdjęcia pochodzą z archiwów prywatnych, Muzeum Etnograficznego w Tarnowie i Instytutu Pamięci i Dziedzictwa Romów oraz Ofiar Holokaustu. Muzeum Narodowe w Szczecinie po raz pierwszy prezentuje fotograficzną dokumentację życia około siedemnastotysięcznej społeczności romskiej mieszkającej w Polsce.

 

 

kuratorka: Iwona Karwowska

organizatorzy: Muzeum Narodowe w Szczecinie – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Zachodniopomorskiego współprowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Instytut Pamięci i Dziedzictwa Romów oraz Ofiar Holokaustu w Szczecinku