Celem wystawy „Przemiany. Od Klingera do Kanoldta – grafika krajów niemieckojęzycznych ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie” jest prezentacja wielowątkowej panoramy sztuki niemieckiej drugiej połowy XIX i pierwszych dekad XX wieku.
Sztuka ta rozwijała się w wielu ówczesnych centrach twórczych – Monachium, Düsseldorfie, Berlinie, Dreźnie, Wiedniu, Stuttgarcie, jak i w wielu odległych od nich koloniach artystycznych, reprezentujących rozmaite tendencje, kierunki i prądy artystyczne – od późnego romantyzmu przez symbolizm, impresjonizm w swej szczególnej niemieckiej odmianie, wyróżniający się na tle europejskim niemiecki ekspresjonizm po właściwy dla kraju nad Renem, Łabą i Szprewą nurt Nowej Rzeczowości.
Dzieła między innymi Maksa Liebermanna, Käthe Kollwitz, Maksa Klingera, Lovisa Corintha, Maksa Pechsteina, Maksa Slevogta, Emila Orlika, Egona Schielego, Ottona Hettnera, Emila Noldego, Ernsta Barlacha, Alfreda Kubina, Paula Klee, Alexandra Kanoldta oferują wędrówkę po zakamarkach niemieckiej duszy. Przewodnikiem został Ernst Barlach, a ściślej – jego cztery książki opublikowane w berlińskiej oficynie Paula Cassirera. Ich tytuły – traktowane zarówno dosłownie jak i metaforycznie – stały się inspiracją dla autorów polsko-niemieckiego przedsięwzięcia oraz określiły dukt myśli nad wystawą i publikacją: „Przemiany Boga”, „Czas wojny i niedoli”, „Do radości oraz Głowa”.
Grafiki w cyklu „Przemiany Boga” pozwalają na panteistyczne dostrzeganie Boga we wszelkich przejawach istnienia świata w sztuce – materialnego i duchowego, ludzkiego i pejzażowego. Wśród wybranych kompozycji cyklu „Czas wojny i niedoli” znalazły się charakterystyczne dla sztuki przełomu XIX i XX wieku prace opowiadające o sytuacjach egzystencjalnych, w których człowiek osaczony jest przez różnego pochodzenia niszczycielskie siły fizyczne i moralne. Z pojęciem radości kojarzy się świat idealny, w którym życie jest niekończącym się pasmem zadowolenia, a nawet szczęścia. W cyklu „Do radości” umieszczono różnie rozumiane obrazy tego świata wiążące się z kręgiem kultury antycznej, z biblijnym rajem oraz jego namiastką, którą były dla Europejczyka zarówno egzotyczne podróże raju jak i koncerty czy przedstawienia teatralne. W cyklu „Głowa” zaś obok obliczy uczonych i artystów znajdują się twarze osób znanych tylko bliskim oraz zupełnie anonimowych, a także postaci w malowniczych strojach wyróżniających się egzotyką regionalną bądź zamorską.
Wystawa poświęcona sztuce artystów przełomowych dziesięcioleci zawiera ogólną myśl „nihil novi sub sole”. Podstawowe dla ich poprzedników tematy i problemy, zagadnienia egzystencji i hierarchii nadal pozostały zasadniczymi tematami, wokół których krążyła myśl twórcza. Zmieniała się tylko forma – w gruncie rzeczy powierzchnia zjawisk – nieodmiennie budząca protesty, spory, wojny, rozłamy i rewolucje, czego przykładem były kolejne formacje secesyjne. Twórcy poszukując własnych sposobów zobrazowania artystycznych problemów, nowych środków wyrazu, wyzwalający się z więzów szkół artystycznych, a potem środowisk starszych kolegów, uciekając od niedawnej przeszłości, szukali inspiracji formalnych w czasach odległych. Sięgając do tych dawnych czasów, nie tylko je przywracali współczesnym, ale właśnie dokonywali odkryć nowych formalnych dróg, dzięki którym byli zdolni nadać znanym treściom nową, zadziwiającą siłę. Zarówno z akwafort „odnalezionych” przez pokolenia symbolistów, jak i z drzeworytów „przywróconych do życia” przez ekspresjonistów wydobyty został niespotykany potencjał, wzmocniony dodatkowo przez łączenie europejskiego sposobu obrazowania z doświadczeniami estetycznymi wypracowanymi przez kultury innych kontynentów.
Wystawa stanowi swego rodzaju kontynuację projektu „1913. Święto wiosny”, gdyż w dużym stopniu oparta jest na dziełach grafiki zgromadzonych przez Waltera Riezlera, pierwszego dyrektora szczecińskiego muzeum, admiratora i propagatora twórczości współczesnych mu awangardowych niemieckich artystów.
Istotne znaczenie ma towarzyszący wystawie polsko-niemiecki, bogato ilustrowany katalog. Umożliwia bowiem nie tylko bliższe zaznajomienie się z sylwetkami artystów, ale i poprzez obraz ich losów zarysowuje panoramę życia twórczego w Europie Środkowej na przełomie XIX i XX wieku.
kuratorzy: dr Ewa Gwiazdowska, dr Dariusz Kacprzak, dr Volker Probst
Program wydarzeń towarzyszących wystawie „Przemiany. Od Klingera do Kanoldta”
15.02.2015 (niedziela), godz. 12.00
„Czarną kreską o niemieckiej duszy”
spotkanie kuratorskie
dr Dariusz Kacprzak
19 02.2015 (czwartek), godz. 18.00
„Ewangelia Zaratustry”
promocja książki poświęconej Friedrichowi Nietzschemu
prof. Jaromir Brejdak
26.02.2015 (czwartek), godz. 12.00
oprowadzanie kuratorskie dla seniorów
dr Ewa Gwiazdowska, dr Dariusz Kacprzak
3.03.2015 (wtorek), godz. 18.00
oprowadzanie kuratorskie
dr Ewa Gwiazdowska, dr Dariusz Kacprzak
15.03.2015 (niedziela), godz. 12.00
„Reinhold Nägele. Obserwator i humorysta”
spotkanie kuratorskie
dr Ewa Gwiazdowska
26.03.2015 (czwartek), godz. 18.00
„Pasja i kunszt.. O sztuce graficznej Käthe Kollwitz”
wykład
Ewa Frąckowiak (Muzeum Narodowe w Warszawie)
---
