"Density of Destiny" - Agata Michowska w Muzeum Narodowym

Istota twórczości Agaty Michowskiej jest – jak określiła to w jednym z wywiadów sama artystka – niezmienna tak, jak niezmienny jest wzór matematyczny, który możemy wypełnić dowolnymi wartościami. Dotyczy świata jako nieskończonej formy w ciągłym ruchu i przemianie oraz naszego cielesnego w nim zakorzenienia; interakcji ze światem oraz jego fizycznej i zmysłowej percepcji. Pomimo zasadniczej spójności koncepcyjnej prace Michowskiej ewoluują – od ascetycznych i surowych w formie abstrakcyjnych realizacji przestrzennych, przez fotografie i filmy wideo, po wielowątkowe misterne konstrukcje obrazów, dźwięków i słów, ukazujące osobiste refleksje autorki na temat otaczającej rzeczywistości i ludzkiej egzystencji. Niezależnie od środków artystycznego wyrazu widoczna jest skłonność Michowskiej do geometryzacji świata, porządku i perfekcji, redukowania rzeczywistości do jej najbardziej prymarnych form i fascynacja ideą istnienia geometrycznego wzoru, na którym opiera się świat i ludzkie życie. W ten sposób osobiste przeżycia udaje się jej przenosić w obszar uniwersalnych reguł i zasad determinujących przeznaczenie.

 

Wizualnym odpowiednikiem tego słownego zestawienia może być wirujący krąg [praca wideo Density of Destiny, 2016] złożony z zapisu kolejnych lat życia, od pierwszego roku do setnego. Wyznacza on symboliczną ramę, wewnątrz której wypełnia się przeznaczenie i poza którą doświadczenie egzystencjalne traci swój dotychczasowy wymiar. Granica ta stanowi rdzeń dociekań filozoficznych, a także wyznacza punkt krytyczny, poza którym następuje nieodwracalna przemiana ciała fizycznego.

 

Wystawa składa się z dwóch komplementarnych części, które zachowują odrębny pod względem formalnym charakter. Obie łączy motyw ciała postrzeganego jako miejsce, w którym dokonuje się bezpośrednie przeżycie otaczającej nas rzeczywistości. Nasza zmysłowo-intelektualna interakcja ze światem jest podstawą jego zrozumienia. 

 

Wystawa mieści się na dwóch piętrach. Ekspozycja na parterze budynku muzeum to przede wszystkim obiekty przestrzenne tworzące rodzaj instrumentarium do badania różnych stanów materii i wyłaniających się z nich form. Ta formalna zasada zaburzona jest przez dwie prace na podstawie tekstu: tytułowe wideo i fragment medycznego opisu ciała z całunu turyńskiego, odnoszący się do kąta pochylenia głowy zmarłego. W kulturze zachodniej wyobrażenie udręczonego ciała, a w istocie ciała skazańca, wyznaczyło stały ikonograficzny punkt odniesienia. Ekspozycji w górnych salach towarzyszy mroczna i dramatyczna aura. Przestrzenie zaaranżowane są na zasadzie lustrzanego odbicia dzięki wielkoformatowym projekcjom i towarzyszącym im dźwiękom. Motyw ciała – wyrażany do tej pory za pomocą suchych liczb – ma tutaj swoją kontynuację w nagraniach wideo. Zaprezentowana jest męska postać, która z trudem utrzymuje równowagę, stojąc na niewidocznej krawędzi, oraz gest sugerujący dekapitację, najczęściej nagłaśniany medialnie sposób wykonywania egzekucji w XXI wieku. 

 

Zwieńczeniem wystawy jest cytat finalnego fragmentu opowiadania Król, który słucha Italo Calvino, zamieszczonego w pośmiertnie wydanej książce W słońcu jaguara. W tym niedokończonym zbiorze opowiadań poświęconym zmysłom, fizyczne doświadczenia trzech protagonistów – stymulowane kolejno przez zmysł powonienia, smaku i słuchu – przechodzą transformację od prostych obserwacji do kluczowych momentów poznania. 

 

Poznanie świata oparte jest na wzajemnych relacjach zmysłów i właściwych im procesach percepcji. Żeby zidentyfikować jakiś obiekt, musimy bazować na polisensorycznym doświadczeniu. Calvino sugeruje, że słuch może ostrzec nas przed niebezpieczeństwem, dostarcza przyjemności, a jednocześnie – jeśli nie jest powiązany z innymi zmysłami – może wytworzyć paranoiczny związek z rzeczywistością. Na końcu opowiadania jego bohater nie jest już w stanie rozpoznać otaczających go dźwięków i nie potrafi określić własnej tożsamości, ponieważ nie może zsynchronizować tego, co słyszy z tym, co widzi. Monarcha, wokół którego tętni życie pałacu, sam już nie wie, czy jest królem, czy więźniem pałacowych lochów.

 

Konkluzją wystawy Michowskiej, tak jak opowiadania Calvino, jest materializacja przeznaczenia. 

 

„Sztuka, traktowana przeze mnie jako narzędzie badania paradoksalnych przejawów rzeczywistości, przenosi osobiste, niejednokrotnie traumatyczne, przeżycia w obszar uniwersalnych reguł i zasad, determinujących przeznaczenie – to, co ma się wypełnić.  Każdy z elementów budujących narrację wystawy Density of Destiny tworzy rodzaj wizualnego wzoru, który w bardzo ogólnym zarysie można odnieść do rozdarcia – w sensie niemal dosłownym – między pełnią a nicością. Te dwa skrajne stany, określające każde zjawisko w jego rozciągłości, stają się źródłem lęku, który można oswoić jedynie poprzez dotarcie do spójnej, niezmiennej i obiektywnej zasady. Pełnia, której najbardziej przejrzystą figurą wydaje się okrąg, nie jest przejawem spełnienia, lecz określeniem bezwzględnej granicy, poza którą nic zdarzyć się już nie może”. [A. Michowska]

 

Agata Michowska ukończyła studia na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu w 1990 roku. Prowadzi Pracownię Działań Multimedialnych na Wydziale Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie oraz Pracownię Rzeźby w Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu.

 

---

kurator: Marlena Chybowska-Butler

 

8 czerwca - 25 września 2016

wt, śr, czw, sob 10:00-18:00

pt, nd 10:00-16:00

 

normalny 10zł / ulgowy 5 zł

W soboty wstęp na wszystkie wystawy Muzeum Narodowego jest bezpłatny.