O płynnej tożsamości współczesnego człowieka

Szczecin Główny: Tegoroczna 10 edycja festiwalu Inspiracje nosi tytuł Xtreme. W kontekście tak zarysowanej tematyki gdzie należy upatrywać się ekstremum pytania, które zadają Państwo w tytule kuratorowanej przez Państwa wystawy? Pytaniu, które wydawać by się mogło jest podstawowym pytaniem, które zadajemy zarówno sobie jak i odnosimy je do innych.

Agnieszka Mori: Pytanie "Kim jesteś?" wydaje się być jak najbardziej aktualnym chociażby ze względu na  częste problemy z jednoznacznym określeniem własnej tożsamości. Często mówi się, że należy być elastycznym aby osiągnąć sukces. Ekstremalność przejawia się nie tyle w rozciąganiu granic pojęcia elastyczności, ale w ich zanikaniu.

Mateusz Bieczyński: Pytanie “Kim jesteś?” jest ekstremalne bowiem wielowątkowe i nie da się na nie udzielić ostatecznej odpowiedzi. Chodzi w nim nie tylko o to, że tożsamość człowieka zmienia się nieustannie, ale także o to, że daje się ona zamknąć w jakieś zwarte definicje.

Chciałabym się również dowiedzieć jakie są źródła Państwa zainteresowania zagadnieniem tożsamości?

AM: Zagadnienie tożsamości jest zapewne bliskie każdemu artyście. Źródeł zainteresowania tematem można by szukać już w okresie dzieciństwa, a pogłębianie zrozumienia własnej tożsamości to długo- trwały proces przejawiający się w różnych działaniach i aktywnościach,  w naszym przypadku związanych ze sztuką współczesną.

MB: „Tożsamość” wydaje się jednym z pytań o podstawowym znaczeniu dla sztuki. Ściśle wiąże się ono bowiem z zagadnieniem wizerunku, czyli pytaniem w jaki sposób osoba objawia się wobec otoczenia. Pytanie o możliwość odbicia, czy też odwzorowania tożsamości człowieka w jego przedstawieniu jest tak stare jak sama sztuka i zmienia się wraz z nią. Ważnym impulsem do podjęcia tego tematu była próba zdiagnozowania jak współcześnie wizerunki ludzi odbijają się w sztuce.

Portret, uwiecznienie twarzy to, wydawać by się mogło, najprostszy sposób uchwycenia wizerunku człowieka, a tym samym próba utrwalenia także jego tożsamości. Jednak portret traktować można także jako pole starcia pomiędzy artystą, a modelem, a szczególnym przypadkiem w powstawaniu wizualnej reprezentacji jest moment, w którym spojrzenie artysty skierowane zostaje na niego samego. Na wystawie „Kim jesteś?” właściwie każdy z projektów można traktować jako swoisty portret/autoportret...

AM: Tak ,widać to wyraźnie w oczach sfotografowanych przez Anię Tomczyńską mężczyzn, którzy wydają się być co najmniej zaskoczeni swoim nowym wizerunkiem, który na ich życzenie został wykreowany.

MB: Ciekawy wątek jaki się tutaj ujawnia to pęknięcie pomiędzy klasycznym tematem jakim jest portret oraz współczesną treścią – płynnością tożsamości modela. Z jednej strony można by powiedzieć, że wystawa portretów i autoportretów jest passe, bowiem stara się wtłoczyć sztukę na powrót w ramy tradycyjnego decorum tematycznego. Z drugiej jednak strony aktualna treść przełamuje pozorną zachowawczość – zdawałoby się już nieaktualnych – kategoryzacji. Takie nieustanne ponawianie pytania o relację współczesności i tradycji pozwala wpisać aktualnych artystów w ramy historii sztuki.

W wielu realizacjach, pole starcia staje się punktem, w którym następuje zacieranie rysów modela i poddany zostaje on przekształceniom, obecna jest również transpozycja jednych wizerunków na inne (np. projekt Marie-Lou Desmeules). Nasuwa się tu pytanie o zagadnienie maski – czy człowiek jest w stanie bez niej funkcjonować?

AM: U Marie-Lou maska wydaje się karykaturą, która uwidacznia naszą słabość na wpływy mediów kreujących obraz celebrytów czy  polityków - idealnych tylko w świecie nierealnym, którzy poprzez swoją intensywną ekspansję staje się realny w naszych umysłach tworząc zagrożenie dla naszej tożsamości i indywidualności.

W kontekście powyższego pytania niezwykle ciekawie rysuje się realizacja Maxa Skorwidera – artysta najpierw obserwował i dokumentował, by móc przeniknąć do zamkniętej grupy...

AM: Tak, Max zmierzył się z problemem otaczającej go rzeczywistości poprzez zanurzenie się w nią i próbę jej oswojenia. Immersja artysty polegała na kopiowaniu stylu życia społeczności huligańskiej poprzez jej dogłębną obserwację, podsłuchiwanie a także poprzez wykonywanie bardzo intensywnych treningów siłowych. Jego postawa w Muzeum Narodowym charakteryzuje się z jednej strony brakiem wrażliwości wymaganej od zwiedzających, z drugiej zaś dość przewrotnie ukazuje problem doboru i ekspozycji kolekcji  muzealnych, które mogą wydawać się obecnie  "skostniałe".

Dominantę ekspozycji stanowią prace artystów z krajów azjatyckich (np. ogromna realizacja Kimiko Yoshidy górująca nad przestrzenią Trafostacji). Czy w jakiś szczególny sposób podejmują oni problematykę wystawy?

AM: Yoshida mówi o sobie „być tam, gdzie myślę, że mnie nie ma , znikać tam, gdzie myślę, że jestem.  " To właśnie zanikanie tożsamości  chcieliśmy pokazać na wystawie "Kim jesteś" jako główny jej temat. Kimiko Yoshida jest artystką, która przybierając bardzo wiele twarzy   wydaje się nie mieć jej w ogóle. W subtelnych bielach, coś zanika, a coś nowego się rodzi. Granica jest tu prawie niewidoczna, potęguje to estetyka pokazanych fotografii - ich wizualność.

MB: Pojawienie się artystów z Azji wspaniale dopełnia wielość punktów widzenia na pojęcie tożsamości i możliwych dróg dla opracowania tego tematu w sztuce. Wydaje się, że Azja stojąca wobec wyzwań rzuconych przez współczesne przemiany społeczno-gospodarcze dostarcza nam pytań o tożsamość i indywidualność w o wiele większym stopniu niż kultura zachodnia, w której pytanie o tzw. „ja-własne” ma o wiele dłuższą historię bowiem w całości opiera się ono na zagadnieniu indywidualności.

Z kolei Paweł Jaszczuk oczami obserwatora z zewnątrz dokumentuje mieszkańców Tokio...

AM: Paweł nie tyle dokumentuje mieszkańców Tokio, co ich nocne przemiany. Dokumentuje ich nowe tożsamości, odkrywając niejako ich lęki i fobie, pasje i marzenia. To wizualne przejawy niespełnionych  pragnień, marzeń i oczekiwań, gdzie często stabilne za dnia tożsamości  przeobrażają się w poszukujące czegoś innego nocne bliżej nieokreślone kreatury.

Współczesne media umożliwiają niczym nieskrępowane dokumentowanie rzeczywistości, utrwalanie siebie i innych (telefony wyposażone w aparaty itp.). Dawniej posiadanie portretu było dostępne nielicznym, truizmem jest mówić, że żyjemy w erze obrazów... Ciekawą w tym kontekście jest realizacja Katji Sonnewend, której praca niesie ze sobą ładunek intymności i emocji – nawet jeśli to tylko gra z widzem...

AM: Katja Sonnewend tworzy za pomocą polaroidów swoisty pamiętnik. Jednak warto przyjrzeć się poszczególnym zdjęciom, aby dostrzec, że wybrane kadry pokryte są mgłą tajemnicy. Wybrane postaci i miejsca są nietuzinkowe, a tożsamości sfotografowanych osób jakby ulotne, nietrwałe - jak sama technika polaroid, której jakość zmienia się wraz z upływającym czasem...

Pozwolę sobie zadać na koniec pytanie czy Państwo również podejmują grę z własnym wizerunkiem?

AM: Trudne pytanie...czasem raczej mam wrażenie, że to mój wizerunek zmienia się w zależności od kontekstu kulturowego, geograficznego czy społecznego... Można powiedzieć, że często ta gra z wizerunkiem  toczy  się sama.

MB: Sama zmienia się nie tylko tożsamość osoby, ale także kuratora – zwłaszcza tego, który podejmuje temat tożsamości w przygotowanej przez siebie wystawie…

Wystawa: Kim jesteś?
Kuratorzy: Agnieszka Mori, Mateusz Bieczyński

Artyści:
Marie-Lou Desmeules
Paweł Jaszczuk
Max Skorwider
Katja Sonnewend
Anna Tomczyńska
Kimiko Yoshida
Chien-Hsing Wu

Wystawa w ramach  Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Wizualnej Inspiracje.

Organizator:
Instytucja Kultury 13 muz


Współorganizator:
TRAFO Trafostacja Sztuki w Szczecinie
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Fundacja Las Sztuki
Stowarzyszenie Make it Funky Production


Wystawa czynna do 30 września 2014r.
Trafostacja Sztuki ul. Św. Ducha 4